Winterbloeier: Camellia japonica

Een beetje late winterbloeier deze keer: de camelia (Camellia). Binnenkort te zien, ze bloeit vanaf februari. Ik zag ze onderweg al in tuinen staan met grote knoppen.

DSCN9960kop

Als ze eenmaal bloeit, dan is de camelia niet te missen. Veel winterbloeiers die ik eerder liet zien, bloeien met wat bescheiden bloemetjes. Maar de camelia springt er echt uit met grote roosachtige bloemen.

De camelia is een groenblijvende heester. De glanzende bladeren lijken wel wat op die van de rododendron. Uit dikke knoppen komen roze, rode of witte bloemen. Zelf ben ik niet zo’n fan van die witte bloemen, die worden al heel snel bruinig. Vroeger (halverwege de 19e eeuw) werden die witte veel gebruikt voor corsages.

Er zijn verschillende soorten:

  • Camellia japonica, ook wel Japanse roos genoemd, het meest geplant in de Nederlandse tuinen.
  • Dan is er Camellia sinensis. Dit is de theeplant, waarvan de blaadjes geoogst worden voor thee. Met kleinere bloemen. Vooral te vinden op theeplantages.
  • Er is ook een herfstbloeiende soort Camellia sasanqua, die bloeit in september-oktober. Dan bloeien er veel meer bloemen, dus de plant valt minder op.

Daarnaast zijn er honderden varianten gekweekt.

Standplaats

DSCN9959kopCamellia japonica is afkomstig uit Zuidoost Azië (Japan, China, Himalaya). Het is een bosplant. In Nederlandse tuinen heeft ze daarom een beschutte plaats nodig, in de halfschaduw.

Niet op het oosten, het is belangrijk is dat ze geen felle (ochtend)zon krijgt en geen oostenwind. Verder houdt ze van een beetje zurige grond die niet kletsnat is.

De struik is wintergroen en winterhard tot ongeveer -10º C.  Jonge planten hebben ’s winters wat bescherming nodig. De plant is ook geschikt als kuipplant. Dan is het wel verstandig om haar bij strenge vorst binnen te zetten.

Mocht je binnenkort een plant tegenkomen en denken “He, nu al een bloeiende roos?”  Grote kans dat het een camelia is, de Japanse roos zonder doornen.

Ps: Bij de verkiezing van de Europese boom van het jaar 2024 is de Portugese boom een 300 jaar oude Camellia Japonica.

Een beetje kleur in grijze dagen

Met “Blue Monday” in aantocht en de vele grijze regendagen is men wel toe aan een beetje kleur. Daarom heb ik hier voor jullie Callicarpa . Geen winterbloeier, maar van de gekleurde bessen vrolijk je ook enorm op.

callicarpa

De Nederlandse naam is “schoonvrucht”, dat is een letterlijke vertaling van de Latijnse naam. 

Deze schoonvrucht is een struik die je vrijwel het hele jaar niet ziet staan. De onooglijk kleine bloemetjes en dat doodnormale blad…….

Dan wordt het november en beginnen de bladeren rood te verkleuren. Heel mooi, maar nog niet zo bijzonder, want ja dat doen veel bomen en struiken in de herfst. 

Weer later is het winter en zijn de bladeren afgevallen. Dan zie je het wonder van Callicarpa: knalpaarse bessen. Geen enkele andere plant heeft deze kleur bessen.

Omdat de vogels er niet echt dol op zijn, blijven de bessen ook nog eens lang zitten. Vaak is een opvallende kleur in de natuur een waarschuwing: pas op giftig! Maar deze bessen zijn niet giftig. Toch zijn ze niet geschikt voor consumptie. Je kunt de takken met bessen goed op een vaas zetten.

Als de winter voorbij is en de kleurige bloeiers verschijnen, staat ze weer ongezien in de tuin. 

Callicarpa komt uit China en Japan. Er zijn veel soorten die erg op elkaar lijken. De bekendste is Callicarpa bodinieri. Er zijn enkele soorten met witte bessen, maar ja dan zijn er mooiere struiken. Callicarpa wil je voor de paarse bessen. 

De bekendste Callicarpasoorten zijn winterhard. Ze willen graag zonnig staan of in de half schaduw en in goede luchtige grond, dus niet op de zware klei. Om ze goed te houden moeten ze regelmatig gesnoeid worden. 

Ik denk dat ik eens een plekje voor de schoonvrucht moet maken in mijn tuin, 

Noot: Zie het commentaar van Margriet en Gwen hieronder.  Bij hen worden ze dus wel gegeten door vogels. 

Lente in de lucht?

Lente in de lucht? Nee, maar er bloeit al wel wat…. Ham.x i Gimborns parfumekop

Een paar dagen geleden zag ik hier in de buurt een bloeiende toverhazelaar (Hamamelis). En het begon te kriebelen: meer, meer, daar wil ik meer van. Daarom ging ik zaterdag naar het Bomenmuseum/Gimborn Arboretum in Doorn.

RSCN9845kop

En ja ze stonden te bloeien. Nog niet allemaal, ik was nog wat vroeg een week of twee misschien. Maar het waren er voldoende. Het arboretum kreeg twee jaar geleden een heleboel toverhazelaarstruikjes van een kweker in Boskoop. Die zijn nog tamelijk klein en vallen soms nauwelijks op tussen al die enorme bomen.  Maar het arboretum had altijd al Hamamelisstruiken staan; zoals de gele Hamamelis Gimborn’s Perfume, die is niet te missen, hij ruikt heerlijk en doet daarmee zijn naam eer aan.

RSCN9846kop

Ook de feloranje Hamamelis Jelena stond er al een tijd, die zie je ook niet over het hoofd. Ik word altijd weer vrolijk van die felle kleurige franje, terwijl vrijwel alles nog kaal en bruin is. 

Een paar jaar geleden wijdde ik een blog speciaal aan de Hamamelissoorten: dat vind je hier. 

Natuurlijk was er ook nog van alles te zien. Zo vielen mij de verschillende boomstammen nu extra op. De structuur van de kurkeik, de schilferig-witte bast van de papierberk en de gemarmerde hinoki-cipres bijvoorbeeld. 

DSCN9833kop DSCN9839kop

papierberkSommige stukken, vooral in de buurt van de vijvers waren erg nat. Het was ook erg rustig, dat kwam goed uit. Voor mijn wandelchallenge was vandaag de opdracht om “silly walks” uit te voeren, dat kon ik hier mooi doen zonder publiek. Schijnt erg goed te zijn voor je spierkracht en voor calorieverbruik. En voor de lachspieren natuurlijk. 

Het weer werd steeds zonniger, vogels zongen en het leek wel lente ook al kan het nog steeds gaan vriezen. Ik moet mezelf niet rijk rekenen. De toverhazelaar bloeit altijd in januari ook als er sneeuw ligt. Het is een winterbloeier. Maar het doet wel lenteachtig aan. 

Omdat het perfect wandelweer was, maakte ik aansluitend een wandeling door het naastgelegen landgoed Moersbergen. Er zijn paaltjesroutes en er is vanuit Gimborn Arboretum ook een wandeling uitgezet van 12 km. Die staat op mijn to-do lijstje. Maar voor nu hield ik het bij een  paaltjeswandeling. Toen bleek ik ook nog in een voor mij onbekende plaats geweest te zijn!

palmstad

Website Bomenmuseum

 

De papierstruik (Edgeworthia chrysantha)

Het is januari en dus weer tijd voor een winterbloeier. Deze keer de papierstruik (Edgeworthia chrysantha). 

RSCN8850 kopieNiet zo heel bekend. Ik ben hem in een privétuin nog niet tegengekomen. Deze foto’s maakte ik in Arboretum Kalmthout.

Die onbekendheid kan wel eens te maken hebben met de vraag “Winterhard of niet?” Als een plant zo vroeg in het jaar bloeit, dan wil je natuurlijk wel dat hij de winter overleeft. Tot voor een aantal jaar was dat twijfelachtig. Maar onlangs was ik bij een lezing van de hortulanus van de biologische tuinen in Utrecht. De lezing ging over “wat is winterhard?” Hij stelde dat dit met onze recente winters is gaan verschuiven: Edgeworthia chrysantha durft hij nu wel winterhard te noemen.

Ook dan blijft het een lastige klant, hij stelt nogal wat eisen: niet in zware kleigrond, niet in de schaduw, maar tegen droogte kan hij ook niet. Hij wil ’s winters niet pal in de oostenwind staan. Maar als je het aandurft dan heb je dus wat bijzonders.

Nederlandse naam: Papierstruik

Zoals veel van onze tuinplanten komt ook de papierstruik uit Azië. Zijn oorsprong is in de Himalaya en via China kwam hij in Japan terecht. Daar ging men de struik kweken om er papier van te maken. Boeddhistische monniken gebruikten de bast van de struik als papier om hun teksten op te schrijven. Die bast bevat een giftig stofje waardoor het papier niet werd aangevreten. Zo bleven veel eeuwenoude teksten goed bewaard.

DSCN8838kop

Dit is ongeveer de hoogte die de papierstruik in ons klimaat kan bereiken: 1,5 meter. In Azië kan hij tot 3 meter worden. Hij bloeit op het kale hout vanaf februari. Hier zijn de knoppen nog net dicht, als ze open zijn bloeit hij geel.

Edgeworthia chrysantha is dus te bewonderen in Arboretum Kalmthout in België. En hij zal vast ook nog wel ergens anders te vinden zijn. Mocht je hem tegenkomen dan hoor ik graag waar dat is.

PS eind januari zag ik hem ook in de Hortus in Leiden.

Winterbloei in Belgie

Ja mensen, ik beken maar meteen: ook ik ging naar België om even te ontsnappen aan de lockdown. Niet om de winkels in Antwerpen van hun voorraad af te helpen, maar voor de bloeiende toverhazelaars (Hamamelis) inDSCN8824kopie

Arboretum Kalmthout

Dit arboretum heeft de grootste collectie toverhazelaars in Europa en die staan nu te bloeien. Ik was hier al vaker in de winter. Ook nu was het weer een feestje om van de ene struik naar de andere te lopen, de kleuren te zien en de geur op te snuiven. Sommigen ruiken wat zoetig, anderen meer kruidig. Niet alle soorten geuren even sterk.

Het was gewoon ook heel fijn om te beginnen met koffiedrinken in het restaurant en tussendoor soep te eten om op te warmen.

Over de toverhazelaars in Kalmthout schreef ik al eerder. Zie hier. Er bloeide nog wel meer natuurlijk, de Helleborus bijvoorbeeld of winterzoet (Chimonantes preaecox)DSCN8813 kopie(Helleborus orientalis in vele kleuren)

In dit seizoen vallen andere dingen op, zoals de vorm van de boomkruinen, het silhouet van de struik of de boom, de verschillen in structuur en kleur van de bast. Ook daar valt veel te ontdekken. De mooie witte papierberken of een prunus met een rode stam bijvoorbeeld.

DSCN8842kopie DSCN8833 kopie

Ik eindig met de mooie papierstruik (Edgeworthia chrysanta), die heel bijzondere bloemen heeft en die net begon te bloeien. De plant was er ook te koop, zeer verleidelijk om aan te schaffen. Maar….. best moeilijk om in leven te houden. Niet in de schaduw, maar ook weer niet in droge grond. Redelijk winterhard, maar niet op het oosten. Ik houd het bij de foto’s.DSCN8838kopieOpnieuw nam ik me voor om in een ander seizoen hier terug te komen om de azalea’s en de pioenen in bloei te zien bijvoorbeeld. Dit arboretum werd niet voor niks vorig jaar “Garden of the Year- overseas” van de Britse RHS (Royal Horticular Society).

Je bent er eigenlijk zo: een kwartiertje met de trein vanaf Roosendaal. DSCN8817kopie

Zie de website van Arboretum Kalmthout

Winterbloeier: Viburnum

Januari, het is weer tijd voor een winterbloeier. Deze keer de Viburnum. Dan bedoel ik de Viburnum x bodnantense, een roze winterbloeier.

Die x betekent dat het een kruising is. In dit geval tussen Viburnum grandiflorum, een winterbloeier afkomstig uit de Himalaya en de Viburnum farreri (nee dit is geen typefout), een voorjaarsbloeier uit China. viburnum (2)Het resultaat van de kruising is deze winterbloeier, Viburnum x bodnantense. Bodnantense, omdat de struik voor het eerst werd aangeplant in Bodnant garden in Wales. Viburnum hoort bij de kamperfoeliefamilie. (Caprifoliaceae). En net als de bekende kamperfoelie, geurt hij ook.

De struik bloeit vanaf november/december tot en met februari op de kale takken. Dat is bij veel winterbloeiers zo, denk maar aan de hamamelis of de winterjasmijn. Hij past zijn bloei aan de temperatuur aan. Als die te laag wordt naar zijn zin, pauzeert hij zijn bloei tot de temperatuur weer wat stijgt. De knoppen bevriezen dan niet, maar houden zich even in. De bloemen beginnen felroze en worden lichter tot bijna wit naarmate ze verder open zijn.

Na de bloei verschijnen de bladeren, die in de herfst fraai kunnen verkleuren. De struik is winterhard, maar wil niet pal op de wind staan omdat er dan wel vorstschade kan ontstaan. Als er al bessen komen, dan vallen ze nauwelijks op.

Inheemse Viburnums 

Er zijn ook twee inheemse Viburnumsoorten, maar dat zijn geen winterbloeiers. Het zijn:

  • Viburnum lantana , Nederlandse naam is Sneeuwbal
  • Viburnum opulus, Nederlandse naam Gelderse roos.
    Allebei bloeien ze wit, zo omstreeks mei.

RSCN5379 (2)

Winterjasmijn (Jasminum nudiflorum)

Het is weer tijd voor een winterbloeier

In januari begin ik altijd met een winterbloeier. Na helleborus, gele kornoelje, winterzoet en toverhazelaar is het deze keer de winterjasmijn (Jasminum nudiflorum).

De winterjasmijn bloeit van december tot in februari met kleine gele bloemetjes. De Latijnse naam (nudiflorum) zegt het al: naaktbloeier, hij bloeit op het kale hout. De bladeren verschijnen pas na de bloei. Dat is bij veel winterbloeiers zo, ook de gele kornoelje, de hamamelis en winterzoet bloeien op kale takken.

De winterjasmijn hoort bij de familie van de Oleaceae, dat is de familie van de olijven. De Forsythia hoort hier ook bij en die bloemetjes lijken ook op elkaar, al is de winterjasmijn lichtergeel. De planten uit deze familie zijn niet allemaal winterhard, maar de winterjasmijn kan temperaturen tot verder onder nul hebben.

Zoals heel veel van onze tuinplanten komt ook deze uit China. Waar zouden we zijn met onze tuinplanten zonder die plantenpioniers van vroeger die plantenexpedities ondernamen naar China en Japan en met kistenvol plantensoorten terug kwamen?

De gele bloemetjes geuren licht, niet zo sterk als de veel bekendere witte jasmijn (Jasminum officinale) die in de zomer bloeit. Er is ook nog een Toscaanse jasmijn. Dat is geen Jasminum, maar Trachelospermum jasminoides, uit een andere plantenfamilie, die net zo lekker ruikt als de Jasmijn en daarom jasminoides als toevoeging kreeg.

Genoeg over de jasmijnfamiliestamboom!

Hoewel de plant winterhard is, geeft hij de voorkeur aan een plek tegen een beschutte muur. Het is een klimplant. Hij heeft daarbij wel hulp nodig. Als je hem niet aanbindt wordt het al gauw een bodembedekker. Twijgjes die op de grond vallen, en als dat een beetje voedzame grond is, gaan gemakkelijk wortelen. Hij heeft een slordige groei en moet regelmatig gesnoeid worden, want de takken groeien kriskras door elkaar heen. Snoeien is het beste na de bloei.

Deze winterjasmijn kwam ik onderweg tegen, die is wel heel groot geworden. Hij staat achter de muur en groeit er helemaal overheen, zodat ik hem aan de staatkant in volle glorie zag.

Als je er de komende dagen op uit gaat let dan ook eens op de winterbloeiers. Voor mij zijn het alweer de eerste voorbodes van de lente.

Gele kornoelje (Cornus Mas)

Januari, het is weer tijd voor een winterbloeier.

Na Hamamelis, Winterzoet en Helleborus nu de gele kornoelje (Cornus mas). Een winterbloeier die je tijdens een winterse wandeling gemakkelijk kan tegenkomen.

Gele kornoelje is een lid van de grote Cornus familie. Eerder liet ik de witte kornoelje (Cornus alba) zien, die in de winter mooie rode takken heeft, maar verder kaal is, de bloemen verschijnen pas in juni. Daarnaast heb je ook nog de rode kornoelje (Cornus sanguinea), een struik die ook wit bloeit in de zomer en rode takken heeft in de winter. Alle drie zijn het struiken. Alleen de gele kornoelje kan van struik uitgroeien tot een boom van wel 6-8 meter hoog. De andere twee blijven steken op 2-3 meter.

De gele kornoelje is een beetje geval apart: hij heeft geen rode takken in de winter. In plaats daarvan bloeit hij in januari al met gele bloemen op de kale takken.

Op het eerste gezicht lijkt hij wel wat op de toverhazelaar (Hamamelis). Maar als je dichterbij komt,  zie je de verschillen. De gele kornoelje heeft  gele bolletjes. De Hamamelisbloemen lijken op franje.

De gele kornoelje is inheems. Maar de meeste die je ziet zijn toch gewoon aangeplant. Je ziet ze in parken en tuinen. Vogels zijn vooral dol op de rode bessen van de gele kornoelje, die ook voor de mens eetbaar zijn.

 

 

Arboretum Kalmthout

Wat een verschil met vorig weekend! Liep ik vorige week nog te kleumen in de regen, moet je nu eens zien: zon alom. Meteen voel je de lente in de lucht. Deze zaterdag was ik in het Arboretum in Kalmthout, België, net over de grens bij Roosendaal. Veel tuinen sluiten in de winter, zoals de Botanische tuinen in Utrecht. Terwijl die nog wel een mooie stinzenhelling hebben, die meestal uitgebloeid is als de tuin weer opengaat. Dat blijf ik onbegrijpelijk vinden. Maar zo niet Kalmthout, daar is de tuin ook in de winter open. Juist in de winter zou ik zeggen, want ze hebben de grootste verzameling toverhazelaars (Hamamelis) van Europa en die bloeien nu eenmaal in januari-maart. Ik wijdde al eens een blog speciaal aan de toverhazelaars in Kalmthout. (lees hier). Maar er is veel meer te zien.

Lente in de lucht!

We wandelden de tuin door, dronken koffie op het terras, wezen elkaar op mooie bijzondere bomen en bloemen. Kijk eens die vorm, die structuur, die kleur. We zagen een tapijt van witte cyclamen, een volledig kale knaloranje esdoorn, een grillig gevormde catalpa en de kleine bloemetjes van de Edgworthia. We roken de bloemen van het winterzoet. (Chimonanthus preacox). Ik vond het nog steeds niet op meloen lijken.

Edgworthia chrysanta

De magnolia’s stonden met hun grote, fluwelige knoppen al gereed om de bloei van de toverhazelaars op te volgen.

De boomvarens stonden goed beschermd, niet alleen tegen de koude maar vooral ook tegen de regen, nog te wachten op het warme seizoen.

Vanonder een flinke laag compost/mulch duwden de groene puntjes van de Zantedeschia zich omhoog naar het licht. Natuurlijk waren de sneeuwklokjes al in bloei.

 

Ook al duurt het nog een maand, voor mij begon de lente dit jaar op 16 februari.

Over Arboretum Kalmthout

Het arboretum is 12,5 ha en bestaat al sinds 1856. Er staan nog bomen uit die begintijd.  Het lijkt nu misschien alsof er alleen winterbloeiers te zien zijn, maar dat is niet zo. Er is wel de grootste verzameling Hamamelis van Europa aanwezig. Het is een volwaardige tuin met planten en bloemen het hele jaar rond. Ik heb mij dan ook nu weer voorgenomen om er eens te gaan kijken in een ander jaargetijde. Het arboretum ligt vlak bij het station Kalmthout; vanaf Roosendaal is het 20 minuten met de trein.

Meer over Arboretum Kalmthout

 

Winterakoniet (Eranthis hyemalis)

Afgelopen zondag was een grijze, regenachtige dag. Omdat ik toch al in Leiden was, liep ik nog even naar de Hortus. Voor koffie-met-wat-erbij en om op te drogen in de kassen. Daar hoopte ik de jadebloem weer te zien, met trossen bloemen in een ongelooflijk blauwgroene kleur. Maar het meisje aan de kassa zei dat het daarvoor nog te vroeg was. Het was sowieso een beetje teleurstellend bezoek. Er was maar één kas open. De Victoriakas (die met de grote waterlelies) was gesloten wegens verbouwing. De orchideeënkas was gesloten omdat er teveel planten gestolen werden (!)

Ondanks de regen deed ik nog een rondje door de tuin. En verrassing: vrij ver achterin de tuin was een helling vol met winterakonietjes.

Winterakoniet (Eranthis hyemalis)

Winterakonieten behoren bij de allervroegst bloeiende stinzenplanten. Al in januari kun je de gele bloemen zien, soms nog onder de sneeuw. Ze gaan pas helemaal open als de zon schijnt.

Winterakoniet is niet inheems in ons land, wel in zuidelijke Europese landen. De knolletjes verwilderen gemakkelijk. Je kan ze daarom ook in het bos tegenkomen. Ze houden van schaduw en van vochtige grond. Op zandgrond hebben ze het een stuk moeilijker. Je zou in de verleiding kunnen komen om een paar knolletjes in het wild uit te graven. Pas dan wel op want alles aan dit plantje is giftig.

Als je nu denkt: “Het lijken wel lage boterbloemen”. Dan kan dat kloppen: het is verre familie. Allebei horen ze bij de best wel grote Ranonkelfamilie (Ranunculacea).

Lees hier meer over stinzenplanten.

Info over Hortus Leiden

Die jadebloem hebben jullie nog tegoed.